GISTDAหน่วยงานอวกาศในไทยคือใคร? แล้วบทบาทหน้าที่เป็นอย่างไร?
ในวันที่ 14 กันยายน 2514 ประเทศไทยได้เข้าร่วมโครงการ NASA ERTS-1 เป็นดาวเทียมที่สำรวจทรัพยากรดวงแรกของโลก ภายใต้การดำเนินการของโครงการสำรวจทรัพยากรธรรมชาติด้วยดาวเทียม ของสำนักงานคณะกรรมการวัจัยแห่งชาติ โดยบทบาทหน้าที่คือ ประสานงาน จัดหาข้อมูลดาวเทียม ถ่ายทอดเทคโนโลยี รวมไปถึงจัดหาทุนฝึกอบรม ดูงาน และประชุม ทั้งในและนอกประเทศ
ความสำเร็จของโครงการนั้นจึงได้มีการเปลี่ยนสถานภาพโครงการฯ เป็นหน่วยงานที่ชื่อว่า “กองสำรวจทรัพยากรธรรมชาติด้วยดาวเทียม” ในปี พ.ศ. 2522 และ 2525 ได้ดำเนินการจัดตั้งสถานีรับสัญญานดาวเทียมขึ้นที่ เขตลาดกระบัง จังหวัดกรุงเทพมหานคร นับว่าเป็นสถานีแห่งแรกในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ต่อมาวันที่ 2 พฤศจิกายน 2541 ได้ประกาศใช้พระราชบัญญัติองค์การมหาชน พ.ศ. 2542 เนื่องจากรัฐบาลมีนโยบายปฏิรูประบบราชการเพื่อให้การทำงานคล่องขึ้น และด้วยความสำคัญของการใช้เทคโนโลยีด้านการสำรวจข้อมูลระยะไกลและระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ในการพัฒนาประเทศ
ระยะเวลาผ่านมาจนถึงปี 2543 ได้มีการจัดตั้งหน่วยงานใหม่ โดยกระทรวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและสิ่งแวดล้อม ซึ่งได้จัดตั้งหน่วยงานใหม่โดยรวมกองสำรวจทรัพยากรธรรมชาติด้วยดาวเทียม สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ และฝ่ายประสานงานและส่งเสริมการพัฒนาระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ ศูนย์ข้อมูลสารสนเทศ สำนักงานปลัดกระทรวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและสิ่งแวดล้อม ตามพระราชกฤษฎีกาในนามของ “สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องค์การมหาชน)”
และตั้งแต่วันที่ 3 พฤศจิกายน 2543 จนถึงปัจจุบัน สำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องค์การมหาชน) มีตัวย่อว่า “สทอภ.” และมีชื่อภาษาอังกฤษว่า “Geo-Information and Space Technology Development Agency (Public Organization – GISTDA)” ซึ่งเป็นหน่วยงานของรัฐในรูปแบบขององค์กรมหาชน มุ่งเน้นการบริหารและดำเนินการอย่างมีประสิทธิภาพ เพื่อบริการข้อมูลสารสนเทศ บริการวิชาการต่าง ๆ รวมไปถึงการวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศให้เป็นประโยชน์ต่อประชาชน
วิสัยทัศน์ของ GISTDA
เป็นองค์กรในการนำคุณค่าจากอวกาศและภูมิสารสนเทศสู่สังคม
วัตถุประสงค์ในการจัดตั้ง GISTDA
1. พัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศให้เป็นความรู้ที่ไร้พรมแดนและเกิดประโยชน์ส่วนรวม
2. ศึกษาวิเคราะห์ข้อมูลจากภาพถ่ายดาวเทียม และเป็นศูนย์ข้อมูลด้านภูมิสารสนเทศจากข้อมูลดาวเทียม และข้อมูลสำรวจจากแหล่งอื่น ๆ
3. ให้บริการข้อมูลที่ได้จากเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ ซึ่งรวมทั้งการจัดทำแผนที่และบริการอื่นที่เกี่ยวข้อง
4. ให้บริการจัดหาเครื่องมือออกแบบ หรือการบริการใด ๆ โดยใช้ความรู้ด้านเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศให้แก่หน่วยงานของรัฐ
5. ให้บริการให้คำปรึกษาและพัฒนาบุคคลากรในด้านเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ
6. ศึกษา ค้นคว้า วิจัย พัฒนา และดำเนินการอื่นที่เกี่ยวข้องหรือต่อเนื่องกับเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ ซึ่งรวมทั้งการจัดหา การพัฒนา และการสร้างระบบดาวเทียม
7. กำหนดมาตรฐานกลางด้านภูมิสารสนเทศ และให้บริการรับตรวจสอบการดำเนินการตามมาตรฐานดังกล่าว รวมถึงส่งเสริมการนำมาตรฐานด้านเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศไปใช้
8. ส่งเสริมความร่วมมือและให้บริการด้านเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศทั้งในประเทศและต่างประเทศ
6 ภารกิจหลักของ “GISTDA” ที่ช่วยสนับสนุนและพัฒนาประเทศ
1. แผนที่ (Cartography)
2. เกษตรกรรม (Agriculture)
3. น้ำ (Water Resources)
4. ภัยพิบัติ (Disaster)
5. ผังเมือง (Urbun planning)
6. ทรัพยากรธรรมชาติ (Natural Resources)
โดยข้อมูลที่จะนำมาทำภารกิจที่กล่าวไปข้างต้นนี้ได้รับมาจากดาวเทียม THEOS ซึ่งเป็นดาวเทียมสำรวจโลกดวงแรกของไทย ในช่วงที่ผ่านมานักวิจัยและวิศวกรไทยได้พัฒนาระบบภูมิสารสนเทศอัจฉริยะเป็นของเราเองภายใต้ THEOS – 2 ซึ่งพัฒนาระบบดาวเทียมภาคพื้นดิน ศูนย์ทดสอบและประกอบดาวเทียม การพัฒนา Solution พัฒนาแอพพลิเคชั่น และระบบ AIP เพื่อการใช้งานภูมิสารสนเทศชั้นสูง
และในวันที่ 9 ตุลาคม 2566 เวลา 08.36 ตามเวลาของประเทศไทย ดาวเทียมสำรวจโลก THEOS – 2 ได้ขึ้นสู่วงโคจร ณ ท่าอากาศยานยุโรป เฟรนช์เกียนา เป็นที่เรียบร้อย ซึ่งเป็นดาวเทียมในโครงการของ GISTDA เป็นรุ่นที่พัฒนาต่อยอดมาจาก THEOS – 1 (Thaichote) เป็นโครงการด้านเทคโนโลยีของประเทศขนาดใหญ่
ภายใต้โครงการ THEOS – 2 นั้นจะประกอบได้ด้วยดาวเทียม 2 ดวงนั่นก์คือ THEOS – 2 ที่เป็นดาวเทียมหลัก และ THEOS – 2A ซึ่งเป็นดาวเทียมขนาดเล็กโดยมีทีมวิศวกรไทยร่วมออกแบบและพัฒนา เมื่อดาวเทียมขึ้นไปแล้วจะมีการทดสอบระบบในอวกาศร่วมกับสถานีภาคพื้นดินประมาณ 3 เดือน ก่อนจะใช้งานได้ โดยในวันที่ 15 พฤษภาคม 2567 GISTDA ได้แสดงภาพแรกของดาวเทียม THEOS – 2 ให้ประชาชนได้ดูกัน ซึ่งทาง GISTDA คาดการณ์ว่า THEOS – 2 จะมีอายุการใช้งานประมาณ 10 ปี
อำนาจหน้าที่ของ GISDA
ตามพระราชกฤษฎีกาจัดตั้งสำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องค์การมหาชน) พ.ศ.2543 ได้ระบุอำนาจหน้าที่ของ หรือ GISTDA ไว้ดังนี้
1. ถือกรรมสิทธิ์ มีสิทธิครอบครองหรือมีทรัพย์สินต่าง ๆ
2. ก่อตั้งสิทธิหรือทำนิติกรรมใด ๆ เกี่ยวกับทรัพย์สิน
3. เข้าร่วมทุนกับนิติบุคคลอื่นในกิจการที่เกี่ยวกับวัตถุประสงค์ของสำนักงาน
4. กู้ยืมเงินเพื่อประโยชน์ในการดำเนินการตามวัตถุประสงค์
5. เรียกเก็บค่าธรรมเนียม ค่าบำรุง ค่าตอบแทน หรือค่าบริการในการดำเนินกิจการ
6. จัดให้มีและให้ทุนเพื่อสนับสนุนการดำเนินงานของสำนักงาน
7. ติดต่อประสานงานและทำความตกลงร่วมมือในโครงการแลกเปลี่ยนหรือช่วยเหลือทางวิชาการกับหน่วยงานหรือองค์กรต่าง ๆ ทั้งในประเทศและต่างประเทศในกิจการอันเกี่ยวกับวัตถุประสงค์ของสำนักงาน
8. ปฏิบัติหน้าที่เป็นหน่วยงานเลขานุการของคณะกรรมการมีอำนาจหน้าที่เกี่ยวกับเทคโนโลยีอวกาศและระบบสารสนเทศทางภูมิศาสตร์ตามที่ได้รับมอบหมาย
9. กระทำการอื่นใดที่จำเป็นหรือต่อเนื่องเพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ของสำนักงาน การเข้าร่วมทุนตามข้อที่ 3 และการกู้ยืมเงินตามข้อที่ 4 ให้เป็นไปตามหลักเกณฑ์ที่คณะรัฐมนตรีกำหนด
ที่มา
วัตภุประสงค์การจัดตั้งสำนักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมิสารสนเทศ (องค์การมหาชน)