POPs และ PFAS สารพิษตกค้าง รั่วไหลเมื่อไหร่อยู่ในสิ่งแวดล้อมและสิ่งมีชีวิตอีกยาว

POPs และ PFAS สารเคมีอันตรายทนทานในสิ่งแวดล้อมสูง หากเกิดการรั่วไหลตกค้างในสิ่งแวดล้อม และสะสมในสิ่งมีชีวิตยาวนาน ส่งผลต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อมอย่างมาก

สองสารเคมีสำคัญที่ขึ้นชื่อว่าเป็นสารพิษตกค้างที่หากรั่วไหลแล้วจะกำจัดยาก สะสมในสิ่งแวดล้อมและสิ่งมีชีวิตยาวนาน นั้นก็คือ POPs และ PFAS ความรุนแรงของมันทำให้ทั่วโลกถึงกับต้องตั้งข้อตกลงจำกัด และกำจัดการใช้

POPs หรือ Persistent Organic Pollutants คือ สารมลพิษที่ตกค้างยาวนาน หรือเรียกง่าย ๆ ว่าสารพ็อพ เป็นสารที่ถูกนำมาใช้ในทางเกษตรกรรมในการกำจัดศัตรูพืชและสัตว์ และมักใช้ในอุตสาหกรรมต่าง ๆ หากเกิดการรั่วไหลของสารพิษตัวนี้จะตกค้างในธรรมชาติและสะสมในสิ่งมีชีวิตยาวนาน สามารถเคลื่อนย้ายได้ไกลในสิ่งแวดล้อม เพื่อเป็นการคุ้มครองสุขภาพอนามัยของมนุษย์และสิ่งแวดล้อม ส่งผลกระทบต่อความปกติต่อทารกแรกเกิด ระบบภูมิคุ้มกัน ระบบสืบพันธุ์ในสัตว์น้ำ และเป็นสารก่อมะเร็งที่อันตราย สามารถเกิดการแพ้และเกิดความเสียหายต่อระบบประสาท

PFAS (Per- and Polyfluoroalkyl Substances) เป็นกลุ่มของสารเคมีอินทรีย์ที่ประกอบด้วยสารหลายพันชนิดซึ่งมีการแทนที่อะตอมไฮโดรเจนด้วยอะตอมฟลูออรีน ทำให้สารเหล่านี้มีความเสถียรและทนทานต่อการย่อยสลายทางเคมี ความทนทานนี้ทำให้ PFAS ถูกเรียกว่า “สารเคมีตลอดกาล” เนื่องจากพวกมันสามารถคงอยู่ในสิ่งแวดล้อมได้เป็นเวลานาน 

สารนี้สามารถปนเปื้อนในอาหารได้หลายช่องทาง เช่น บรรจุภัณฑ์ และผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ เป็นต้น และเนื่องจากมันเป็นสารเคมีที่ตกค้างอยู่ในสิ่งแวดล้อมนาน “PFAS”  จึงถูกพิจารณาให้มีความเสี่ยงต่อสุขภาพของมนุษย์ เนื่องจากสะสมในร่างกายและก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพหลายประการ เช่นก่อให้เกิดโรคมะเร็ง ความเสียหายของตับ การรบกวนระบบภูมิคุ้มกัน ความต้านทานต่อวัคซีน โรคไทรอยด์ และภาวะมีบุตรยาก เป็นต้น

การรั่วไหลของ POPs และ PFAS เกิดขึ้นได้อย่างไร?

การรั่วไหลของสารทั้งสองชนิดนี้มีแหล่งที่มาหรือสาเหตุหลัก 4 อย่างดังนี้

1.โรงงาน/อุตสาหกรรม: การผลิตหรือใช้สารเหล่านี้อาจเกิดการรั่วโดยไม่ได้ตั้งใจ
2.การกำจัดของเสียที่ไม่เหมาะสม: เผาหรือฝังกลบโดยไม่ควบคุม
3.อุปกรณ์เก่า/โบราณ: เช่น หม้อแปลงไฟฟ้าที่มี PCB
4.โฟมดับเพลิงเก่า: มี PFAS จำนวนมาก

ควรกำจัดและป้องกันอย่างไร?

1.การกำจัด POPs 

• เผาที่อุณหภูมิสูง (Incineration): ต้องสูงกว่า 1,100°C และมีระบบกรอง
• บำบัดด้วยวิธีเคมี: เช่น การเติมสารเคมีเพื่อทำให้สลายตัว
• เก็บในแหล่งปลอดภัย: หากยังไม่สามารถทำลายได้

2. การกำจัด PFAS

• การกรองด้วย Activated Carbon / Resin: ใช้กับน้ำที่ปนเปื้อน
• Plasma Treatment: ใช้พลังงานสูงในการทำลายพันธะฟลูออรีน
• Supercritical Water Oxidation (SCWO): เผาในสภาวะความดันสูงมาก

โดยทั้งสองสารนี้สามารถป้องกันได้หลากหลายวิธี เช่น ควบคุมต้นทาง เปลี่ยนไปใช้สารทดแทน ควบคุมของเสียและระบบบำบัด การติดตามและตรวจสอบ และอบรมพนักงาน เป็นต้น

ที่มา

unep.org

nsm.or.th

sgs.com